WAN TEKNOLOJİSİ

Bütünüyle bir bilgi ağı, Yerel Alan Ağlarından (LAN), uzak kullanıcılardan ve bunların bir biriyle bağlantısından (ya da merkezi bir noktaya bağlantılarından) oluşur. Ve bu bağlantılara WAN (Wide Area Network- Geniş Alan ağı) bağlantıları diyoruz. Görüldüğü gibi komple bir Ağ'da WAN bağlantıları önemli yer tutar.

Farklı arayüz ve özellikte bir çok WAN teknolojisi vardır. Muhakkak ki her bir teknolojinin kendine has uygulama alanı ve avantajı vardır. Büyük bir ağ'da bunların biri ya da bir kaçı kullanılabilir. WAN teknolojileri deyince hemen ilk aklımıza gelen dial-up (çevirmeli modem) bağlantısı, leased line (kiralık hat), X.25, FR, ISDN, xDSL, ATM, B-ISDN, SMDS gibi teknolojilerdir.

Daha düne kadar WAN deyince aklımıza düşük band genişliği, düşük QoS (Quality of Service) ve gecikme gelirdi. Fakat bugün itibariyle WAN teknolojilerinde büyük gelişmeler oldu. Fiber Optiğin de uygulama da geniş yer bulmasıyla artık farklı türde hizmet gerektiren (ses, görüntü, data) bağlantıları oluşturabilecek bir WAN teknolojisi vardır. Önceleri WAN bağlantıları için 64 Kbps, 128 Kbps hızları öngörülürken artık simdi aynı maliyete 1-2 Mbps hızları öngörülüyor. 10 km'ye kadar olan açık alandaki uzaklıklar için Wireless'in de 5-10 Mbps band genişliği sunması alternatifleri ve tabi ki hizmet kalitesini de iyice artırmıştır.

WAN uygulamalarında, iki nokta arasındaki iletim yolu, genelde 3. firmaların (Türk Telekom, ISP vb..) sunduğu hizmetlerdir. Bağlantının kurulabilmesi için bu iletim yolunun ya kiralanması ya da abonelik yoluyla kullanılması gerekir.

WAN teknolojilerinde parametreler;

Band genişliği ve bunun optimum değerde kullanılması,
Maliyet,
Öngörülen hizmet kalitesini sağlaması ve garanti etmesi,
Interface (arayüz) standarda (RS-232, V.35, E1, HSSI..), olarak belirlenebilir.

WAN TEKNOLOJİLERİNİN SINIFLANMASI:


WAN teknolojileri 3 bakımdan sınıflandırılır ve bunlar projelendirme sırasında kullanılacak olan teknolojiyi ortaya çıkartır.

1)BAĞLANTI DURUMUNA GÖRE

Noktadan Noktaya; Leased Line (kiralık Hat).
Adından da anlaşılacağı gibi bu yöntem iki düğüm (uç-nokta) arasını doğrudan bir hat ile bağlar. Bu iki düğüm bir birine yeterince yakınsa bu hattı kendimiz çekeriz. Eğer uzaksa 3. bir şirketten kiralayabiliriz, örneğin Türk Telekom'dan. kiralık hat sabit band genişliği sunar ve abone ücreti sağlanan band genişliğine ve iki düğüm arasındaki uzaklığa göre belirlenir.

Noktadan noktaya bağlantılar genellikle 2 düğüm yani LAN-LAN, LAN-ISP vb. arasındaki bağlantılarda kullanılır. Çünkü bağlantı noktaları arttıkça maliyet çok fazla artar. Her iki düğüm arasında bir yol (hat) olması gerekir. [T(n-1)]

Noktadan noktaya bağlantılar için en iyi örneğin Leased Line olacağını söylemiştik. Dolaysıyla E1/T1, Fractional E1/T1, E3/T3, Switched 56 gibi teknolojiler noktadan noktaya kullanılır.

Bulut Teknolojisi; X.25, ISDN, FR.
Bulut Teknolojisi iletişim yapılmadan önce Bağlantının kurulması esasına dayanır. Aynen telefon şebekesinde olduğu gibi.
Bulut Teknolojisinde; her düğüm için ayrı hat gerekmez. Bunun yerine ortak bir buluta bir hat çekilmesi yeterlidir. Bulut içindeki her düğüm diğer düğüme iletişim esnasında bağlanır ve iletişimin bitmesiyle bağlantıyı keser. Böylece tek bir hat ile bulut içindeki her düğüme ulaşılır.

Bu teknolojiye verilebilecek en iyi örneğin FR, ISDN, X.25 ve SMDS olacağını söylemiştik. Burada bulut hizmet veren konumundadır ve genelde 3. kişiler tarafından (TT) sağlanır. Her bulut teknolojisinin kendine has özelliği, iletim tekniği ve arayüzü vardır. Bu teknolojiler arasında geçit yolu (gate way) ile iletişim sağlanabilir.

Bulut Teknolojisinin Avantajları:
Band genişliği tüm kullanıcılar tarafından dinamik olarak paylaşılabilir.

Birden çok yere bağlantı için yalnızca bir cihaz yeterlidir.

Örgü topolojisine sahip ağlarda fiziksel ortam maliyetini oldukça azaltır.

Ağ yöneticisi, WAN bağlantısı için birden çok cihazla uğraşmak zorunda kalmaz, yönetimi kolay olur.




2)ANAHTARLAMA YÖNTEMİNE GÖRE

WAN teknolojilerini anahtarlama yöntemlerine göre de sınıflandırabiliriz. "Anahtarlama"dan kasıt; iki düğümün bir bulut içindeki bir birine bağlanma yöntemidir. Buradan da anlaşıldığı gibi aslında anahtarlama yöntemi, bulut teknolojisinin sahip olduğu özelliklere sahiptir ve onu anlatıp, açıklar.

WAN teknolojileri anahtarlama yöntemlerine göre üçe ayrılabilirler. Bunlar: Devre(circuit), paket(packet) ve hücre(cell) anahtarlama'dır. Bu yöntemlerin her birinin kendine has özellikleri vardır ve her birinin kendine has uygulama alanı vardır. Örneğin: Paket anahtarlama yöntemi genel bir network kurulumunda LAN'ların bir birine bağlanmasında kullanılabilir. Çünkü LAN bağlantılarında genelde rast gele zamanlarda veri iletişimi olur ve zamana duyarlı değildir. Bu uygulama da çok kısa aralıklarla bağlantı kurulur ve bağlantı kurmak masraflı ve zaman alici olmamalı. Buna karsın devre anahtarlamalı yöntemlerde ise bağlantı kurmak zaman alici ve masraflıdır. Ama bir kez bağlantı kurulduktan sonra, veri, ses ya da görüntü hiç zaman kaybı olmadan iletilirler. Dolaysıyla böyle bir yöntem gerçek zamanlı (realtime) uygulamalarda önem kazanır ve bir çözüm önerisi olur.

Günlük hayatımızda, İnternet erişimi için çoğu kez kullandığımız (dial-up) modem bağlantısı devre anahtarlamalı yönteme güzel bir örnektir. Burada (PSTN) Telefon şebekesi üzerinden arama yoluyla, kullanıcı ile ISP(İnternet Service Provider-İnternet Servis Sağlayıcı) arasında bir bağlantı oluşturulur. Bu bir kereye mahsus kurulur ve modem üzerinden veri aktarımı için kullanılır. Yine İnternet protokolü olan TCP-IP ile İnternet'e veri yollanıp alınması da paket anahtarlamalı yönteme bir örnektir. Çünkü burada veri iletilecek olan uç ile bağlantı paketler ile gerçekleştirilir. Her paket farklı bir yol izleyebilir.

Devre Anahtarlamalı (Circuit Switching):
Devre anahtarlamalı yöntemde; İletişim kurulacak iki düğüm arasında aktarıma geçmeden önce, uçtan uca bir yol belirlenir ve iletişim bu yol üzerinden gerçekleştirilir. Günlük yasamda kullandığımız Telefon şebekesi (PSTN), bir Devre Anahtarlama teknolojisidir. Konuşmak istediğimiz kişinin telefon numarasını çeviririz ve karsı tarafın telefonu açmasıyla uçtan uca bir yol kurarız. Tüm konuşma esnasında iletişim bu yol üzerinden kotarılır. Telefonu kapatmadığımız sürece bu yol bozulmaz ve konuşma ücreti yazılmaya devam edilir. Konuşmanın bitmesiyle (telefonun kapatılmasıyla) de bu yol bozulur. Ve başka konuşmalar için başka yollar kurulabilir. Eğer bu yol kurulamaz ise konuşma da gerçekleştirilemez.

Daha önce de söylediğimiz gibi bu yöntem bir bulut teknolojisi yöntemidir. Yani iletişimden önce kurulan yol, Ağ içinde birden çok anahtar cihaz üzerinden geçer. Genellikle o an iki düğüm arasında birden fazla yol oluşturulabilecek düğüm vardır, bu durumda iletişim en performanslı anahtar cihazların üzerinden kurulur.

Devre anahtarlamalı bağlantı, Ağ uygulamalarında oldukça fazla kullanılır. En önemli yani, var olan bir tek hat ile istenilen yerle bağlantı sağlanması ve aktarım işlemi bittikten sonra Bağlantının kesilmesi. Böylece başka yerler ile ayni hat üzerinden bağlantı sağlanabilir. Bununla beraber birçok uygulama, aktarım kriteri olarak devre anahtarlamalı Bağlantının sunduğu özelliklere gereksinim duyar. Realtime uygulamaları, zamana duyarlıdırlar ve aktarım garantisi ile gecikmenin hesaplanabilir olmasını isterler.

Devre anahtarlamalı bağlantı da veriler kurulan yol üzerinden sırası bozulmadan aktarılırlar. Dolaysıyla aktarılan veri paketleri üzerine genelde çok uzun olan alici ve gönderici adreslerinin yazılmasına gerek kalmaz. Böylece hattın gerçek band genişliği korunur. İstenen aktarım işlevi daha kısa zamanda gerçekleştirilir.

Devre anahtarlamalı yöntemin tüm bu avantajlarına karsı, dezavantajları; daha doğrusu bu yöntem için uygun olmayan Ağ uygulamaları da vardır. Bu uygulamalar, aktarım süresinin bağlantı süresinden kısa olduğu ve trafik yoğunluğu ani değişen uygulamalardır. Mesela; LAN'ların birbirine devre anahtarlamalı bağlanması durumunda, LAN'lar üzerinde koşan uygulama programları kullanıcı(client)/sunucu(server) mimarisine dayanıyorsa ikinci durum oluşur. Çünkü genellikle kullanıcı sunucudan kısa veri paketleriyle istekte bulunur. Buna karsın sunucu, kendisinden istenen bilgileri verirken oldukça fazla veri paketi gönderir ve bu Ağ trafiği oluşturur. Sunucu yanıtı hemen vermeyebilir. Bu süre içinde hat diğer haberleşmeler için bos bırakılmalı. Ayni zamanda kullanıcı-sunucu arasındaki bu iletişim kısa zaman aralıklarıyla tekrarlanır. Veritabanı uygulamaları, muhasebe programları, diğer paket uygulamalar böyle sik sik ve kısa süreli bağlantılar gerektirir. WWW (World Wide Web) uygulamaları da bu duruma iyi bir örnek olarak gösterilebilir.

Devre anahtarlamalı ag'da toplam iletişim süresi, Bağlantının kurulması için geçen süre [b(s)] ve aktarım yapılması için geçen sürenin [a(s)] toplamından oluşur.

i(s)=b(s)+a(s)


Eğer bağlantı süresi aktarım süresinden çok daha uzun ise toplam süreyi daha çok bağlantı süresi belirler. Böyle durumlarda devre anahtarlamalı yöntem kullanılmamalı. Tam tersi, aktarım süresi bağlantı süresinden çok daha fazla ise toplam süreyi aktarım süresi belirler. İste böyle uygulamalar birer devre anahtarlamalı bağlantı gerektirir. aktarım süresinin bağlantı süresinden az olduğu uygulamalar devre anahtarlamalı ağların verimsiz kullanılmasına neden olurlar. Çünkü çoğu zaman çok çok kısa sürede aktarılacak bir aktarım için daha uzun bir süre beklenmesi durumunda kalınabilir. Örneğin; kıtalararası veya uluslararası bağlantı yapılırken, genel olarak uydular üzerinden aktarım yapıldığından, bağlantı süresi uzun olabilmektedir. Birim sürede aktarılan bit miktarına (bps-bit per second) göre hesaplanan toplam basarim düşük olur.

Paket Anahtarlamalı (Packet Switching):
LAN olsun WAN olsun ağ uygulamalarında en çok kullanılan anahtarlama yöntemi Paket anahtarlama yöntemidir. Paket anahtarlama işlemi WAN bağlantılarında paket yönlendirme (packet routing), LAN işlemlerinde ise paket aktarımı olarak anılır.

Bir paket Anahtarlamalı ağda iletişim söyle olur: Ağ'da taşınacak bilgi önce parçalara ayrılır. Sonra bu parçalara alici - gönderici adresleri ve bir kaç güvenlik bilgisi daha yazıldıktan sonra, gönderici aletin network arayüzünden ağa salınır. Salınan bu parçaların adına paket (packet) diyoruz. Paketler alici adrese gidinceye kadar bir çok noktadan geçer. Bu gönderilme esnasında bir tek sabit yol belirlenmez. Yani paketler farklı yolları izleyebilirler. Bir paketin geçtiği noktadan diğer paket geçmeyebilir. Ve hatta paketler alıcıya aynı sırayla ulaşmayabilir. Yani önce gönderilen bir paket alıcıya daha sonra ulaşabilir. Bu özellikle WAN uygulamalarında genellikle böyle olur. alıcıya gelen bilgiler buffer'da (ön tampon-bellekte) biriktirilir, paketlerin içindeki bilgi ayıklanır ve doğru sıra elde edildikten sonra gecikmeden bilgi işlenmeye alınır.

Paket Anahtarlamalı yöntemin bahsedilen bu özelliklerinden dolayı en önemli Avantajları şunlardır: aynı uygulamaya da ait olsalar veri paketleri belirli bir sıra gözetmeksizin farklı yollardan ilerleyebilirler. Bu da hattın band genişliğinin optimum düzeyde kullanılması demektir. Eğer yol bos değil ise paketler bekler ve yol boşalınca tekrar ilerlemeye başlarlar. Paketlerin aynı sırayla gitmek zorunda olmamaları bu nedenle çok önemlidir. aynı zamanda bir hat ile birden fazla yere bağlantı imkanı sağlanır. aynı kullanıcı aynı anda farklı adresler ile çalışabilir (WWW'de olduğu gibi). Daha da ilginç tarafı aynı hattı aynı anda birden fazla kullanıcı da farklı adresler için kullanabilirler. Buna en iyi örnek bir hat üzerinden bir LAN'a İnternet paylaşımı (kurumsal İnternet) verilebilir.

Görüldüğü gibi Paket Anahtarlamalı yöntemin ağ uygulamaları çok yaygındır. IP (İnternet protokolü), IPX (Nowell NetWare) gibi protokoller paket Anahtarlamalı yönteme dayanırlar. Bu protokollere ait paketler aynı ağ üzerinde yani LAN üzerinde yönlendirme yapılmaksızın alıcılarına ulaşırlar. Eğer paketler bir WAN düğümü üzerinden geçiyorlarsa, router (yönlendirici) dediğimiz ve OSI başvuru modelinin ilk üç katmanında çalışan aktif cihazlar sayesinde yönlendirilirler ve hedef adrese ulaşırlar.

Paket anahtarlama yöntemi:
Düdük maliyetli ve esnek bir bağlantı sunar.
Böyle bir ağa bağlı her bilgisayar, diğer bilgisayarla iletişim kurabilir. İletişimde bulunacak sistemler, paket Anahtarlamalı ağ üzerinden karşılıklı oturum (session) kurabilirler.
Ağa bağlanma hızları farklı dahi olsalar karşılıklı çalışabilirler.
Paketler uç sistemlerin (bilgisayarların) sahip olduğu Bağlantının band genişliği ve hızı oranında ilerler.


Hücre Anahtarlamalı (Cell Switching):
Hücre Anahtarlamalı yöntem, iletişim için en hızlı ve performanslısıdır. Hem Devre Anahtarlamalı hem de paket Anahtarlamalı yöntemle benzer yönleri vardır. Aynen devre Anahtarlamalı yöntemde olduğu gibi düğümler arasında sanal bir bağlantı kurulur ve bu düğümler arasında sanal bir yol oluşturulur. Fakat iletişim biraz farklı gerçekleştirilir. Aktarım için sabit ve kısa veri paketleri kullanılır, bu paketlerin adına hücre (cell) diyoruz.

Hücreler aynı devre Anahtarlamalı yöntemde olduğu gibi alıcıya belirlenen bu sanal yol üzerinden gönderilir. Hücrelerin üzerine alici ve gönderici adresleri yazılmaz. Ancak hücrelere sanal yolun numarası yazılır. Bu numara bağlantı kurulma esnasında verilir ve bağlantı koparılana kadar kalır.

Hücre Anahtarlamalı yöntemin devre Anahtarlamalı yönteme göre kuvvetli bir yani, kısa ve sabit uzunlukta veri paketi (hücre-cell) kullanıldığı için daha az donanım gereksinimi ile daha hızlı ve port şayisi daha fazla olan ağ cihazlarının üretilmesidir.

Paket Anahtarlamalı yönteme üstünlüğü ise: Paket Anahtarlamalı ağlarda meydana gelen karışıklığın burada oluşmaması. Paket Anahtarlamalı ağ cihazlarında olduğu gibi bir hücrenin, sıra olarak kendisinden önceki bir hücreden çabuk gelme durumu olmadığından, parçaların birleştirilip gerçek verinin elde edilmesi süresince, önce gelen paketlerin (hücrelerin) ara belleğe alınması gerçekleşmez. Dolaysıyla çok büyük boyutlarda ara belleğe gereksinim duyulmaz. Verilerin sıraya konup gerçek verinin elde edilmesi işlemlerine de gerek kalmaz. Bununla beraber hücre Anahtarlamalı yöntemde uzun alici ve gönderici adresleri girilmediğinden daha hızlı veri iletişimi de gerçekleşir.

Hücre Anahtarlamalı ağda sanal yol kurulması için iki yöntem vardır: Biri statik yöntem, diğeri dinamik yöntem. Statik yöntemde iki uç düğüm arasında yol, konfigürasyon düzeyinde yapılır. Dinamik yöntemde sanal yol iletişimden hemen önce kurulur ve isi bitince koparılır.

Hücre Anahtarlamalı ağlar için en tipik örnek ATM'dir. ATM ağlarda veri hücreler halinde gönderilir. Bu teknoloji hem LAN tarafında hem de WAN tarafında kullanılır. ATM'de statik sanal yol kurulması PVC'nin, dinamik sanal yol kurulması da SVC'nin karşılığıdır.

Genel olarak hücre Anahtarlamalı ağ teknolojilerinde hücre uzunluğu 2 üstü 4 ile 2 üstü 8 sekizli uzunlukta olur. Ancak bir teknoloji için bu sabittir, değişmez. ATM'de hücre boyu 53 sekizlidir (ve sabittir); bunun 48 sekizlisi veri, geriye kalan 5 sekizlisi de baslık bilgisidir. baslık bilgisi içinde VPI/VCI olarak adlandırılan sanal bağlantı numaraları ve birkaç kontrol bilgisi bulunur.

Hücre Anahtarlamalı allar, ses, veri ve video bilgilerinin aynı ağ üzerinden taşınması için güçlü bir mimariye sahip olurlar. Çünkü her tür uygulamanın gereksinim duyacağı trafik türünü taşımak mümkündür. Ve hücre Anahtarlamalı teknolojiler hizmet kalitesi (QoS) sunar.


3)TOPOLOJİK YAPISINA GÖRE

WAN teknolojileri topolojik açıdan hiyerarşik ve örgü topolojileri olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar. hiyerarşik topolojiye sahip ağ sistemlerinde var olan kaynaklar daha verimli kullanılır. Bu topoloji de gereksinim duyulan band genişliği daha iyi öngörülebildiğinden cihaz kapasiteleri ve kablolama standardı buna göre belirlenebilir. Örgü topolojisinde ise belirli bir düzen söz konusu olmadığı için her an tıkanma yaşanabilir. Ağ cihazlarının kapasiteleri verimli kullanılamaz. Fakat ağa yeni bir düğüm eklemek oldukça kolaydır. aynı zamanda uygulamada paket Anahtarlamalı teknolojilerin de yaygın olarak kullanılmasıyla, örgü topolojisi geniş rağbet görmektedir.


Hiyerarşik Topoloji


Örgü Topolojisi

Network/Ağ topolojileri

Topoloji nedir ?

Yerel ağlarda ağ kablolarının bağlantı düzeni topoloji olarak adlandırılır.
Baslıca beş çeşit topoloji vardır.
Bunlar ;bus(doğrusal), ring(halka) ,star (yıldız), mesh(ağ) ve melez(hybird) topolojileridir.

Bus(doğrusal) Topoloji


Bus topoloji bilgisayarların bir ana kablo ile birbirlerine bağlandığı kabloların her iki ucunda sonlandırıcı adı verilen dirençlerin bulunduğu ağ bağlantı düzenidir.Kurulumu kolay olmasına rağmen kablonun bir noktasında oluşan kopukluk yüzünden tüm sistem çalışmaz hale geldiği için tercih edilmez.


Ring (halka) Topoloji



Ring topoloji ise Token-Ring adı verilen ilk başta IBM'in geliştirdiği, sonraları IEEE ve ISO tarafından geliştirilmeye devam eden ağ sisteminin kullandığı sistemdir. Token-Ring'de bilgisayarlar kablolarla ortadaki merkez bir kutuya bağlıdır(fiziksel yıldız). Ancak sistemde veri aktarımını sağlayan bir sinyal sürekli olarak sırayla tüm sistemleri dolaşmaktadır. Token adı verilen bu sinyal tek tek tüm sistemlere uğradığı için Ring/Halka terimi buradan gelmektedir.


Avantajları
Bilgisayarlar arasında bağlantı yönetmek için ağ sunucusu gerektirmez.
Token Ring kullanılarak daha büyük ağ oluşturulabilir.
Yoğun ağ yükü altında yıldız topolojisinden daha iyi performansa sahiptir.

Dezavantajları
Hatalı bir iş istasyonu veya MAU'daki kötü bir port tüm ağ için sorun yaratabilir.
Cihazların taşınması,eklenmesi ya da değiştirilmesi ağı etkileyebilir.
Ağ bağdaştırıcısı kartları ve MAU,ethernet kartlarından ve hublardan çok daha pahalıdır.
Normal bir yük altında ethernet ağlarından daha çok yavaştır.



Star (yıldız) Topoloji

Yıldız topolojisinde bütün bilgisayarlar merkezi bir sunucuya direk olarak bağlanırlar. Fakat çoğu zaman direk bağlantı için gereken kablo sayısını azaltmak üzere yıldız topolojisi biraz değiştirilerek arada hub İsmi verilen aygıtlar kullanılır. En yaygın kullanılan fiziksel topolojidir. En büyük avantajı bir kabloda oluşan problemin sadece o kabloya bağlı bilgisayarı etkilemesidir.









Mesh (ağ) Topoloji


Bu topolojide tüm bilgisayarlar diğer bilgisayarlara ayrı bir kablo ile bağlıdır. Teorik olarak ideal bağlantı tipidir. Ancak aradaki kablo sayısı terminal sayısı arttıkça katlanarak arttığı için gerçek hayatta sadece çok özel durumlarda ve az sayıda bilgisayar arasında kullanılır.














Hybird (melez) Topoloji


Farklı topolojilerin birlikte kullanılmasıyla elde edilen “Melez” topolojilerdir.
İki tür hybird topoloji vardır, bunlar star-bus ve star-ring'dir.

RAM Timing ayarları PC kilitlenmeleri

RAM Timing ayarları PC kilitlenmeleri

Bilgisayar kilitlenmelerinin nedenlerinden biri hafıza yapıtaşlarının veya cache denetiminin programlanmasındaki hatalı Timing ayarları olabilir. Bununla ilgili konfigürasyon seçeneklerini bilgisayarınızın BIOS Setup’ında bulabilirsiniz. Modern anakartlarda özellikle overclock işlemleri için çok gelişmiş ayarlar mevcuttur. Konfigürasyon ile ilgili BIOS öğeleri, BIOS üreticisi veya chipset e göre farklılık gösterdiği için bu konuda anakartınızın el kitapçığından faydalanmanızı öneriyorum.

Burada anlatacağım konu overclock işlemlerini de anlamanıza yardımcı olacaktır. Ancak RAM lerle ilgili bu konunun özü bilgisayarınızın bellekden kaynaklanan kilitlenme sorunlarına bir çözüm üretmek amaçlıdır.

Bu işlemler biraz karmaşık ve tehlikeli olduğu için konuya hakim olmadan yapacağınız denemeler bileşenlerin zarar görmesine neden olabilir. Yapacağınız denemelerde küçük adımlarla hareket etmeye dikkat edin.

1. Bilgisayarı yeniden başlatın ve sistem açılırken BIOS Setup’ı etkinleştirin. (Genelde klavyenizdeki DEL tuşu ile bios a girebilirsiniz. Ancak anakarta göre F2 – F10 veya F12 tuşlarından birisi ile de BIOS a girebilirsiniz.)

2. BIOS Setup’ında DRAM Timing ile ilgili kısmı ın. Bu bölüm Award BIOS’da CHIPSET FEATURES SETUP MENU olarak adlandırılır. Eğer başka bir BIOS kullanıyorsanız, söz konusu bölüm benzer bir isme sahip olacaktır.

3. WAIT STATES, DRAM REFRESH, CACHE CYCLES, BURST CYCLE ve benzeri ayarları arayın.

4. Burada, eğer mümkünse daha uzun bir devir seçin. Örneğin, “1WAIT STATE” yerine “2 WAIT STATES” seçebilirsiniz. Burst konfigürasyonu için de “3-1-1-1” yerine “4-1-1-1” seçin ve bunun gibi değişikler yapın.

5. Değiştirdiğiniz ayarları kaydedin ve bilgisayarı yeniden başlatın.

Eğer şanslıysanız bilgisayarınız artık kilitlenmeyecektir. Ancak CMOS RAM ayarlarında yaptığınız değişiklikleri her ihtimale karşı bir yere not alın.

SD-RAM Timing özel durumlar

Bilgisayarınızda SD-RAM modülleri kullanıyorsanız, bunlar modül hakkındaki verilerin saklandığı SPD-EEPROM’lara sahiptirler ve bazı eski BIOS versiyonlarında söz konusu EEPROM’ların okunması konusunda sorunlar ortaya çıkabilir. Bu noktada kullanıcının yardımına ihtiyaç duyulur. SD-RAM modüllerinin olduğu bilgisayarlarda CHIPSET FEATURES veya CHIP CONFIGURATION menülerindeki CAS LATENCY ayarlarını kontrol edin. PC-100 modellerinde bu değerin “3” olması gereklidir. Daha hızlı modüller ise “2” değeri ile sorunsuz bir şekilde çalışabilirler. Kullanılacak minimum değer bazı modüllerin üzerinde CL2 veya CL3 olarak belirtilir.

Hafıza arızası nasıl tespit edilir?

Kilitlenmelerin nedeni arızalı bir hafıza modülü de olabilir. Başka bir neden tespit edemeyenler, arızalı olması muhtemel modülü şağaıdaki gibi tespit edebilirler.

Bilgisayar, açıldıktan kısa bir süre sonra kendisini test eder. Test sırasında varolan sistem hafızası da sayılır ve basit bir kontrol gerçekleştirilir. Eğer bilgisayarınız sistem hafızasını sayarken kilitleniyorsa, kullandığınız hafıza modüllerinden birinin arızalı olduğunu göz önünde bulundurmalısınız. Kontrol etmek için biraz zaman ayırarak arızalı hafıza modülünü tespit edebilir ve yenisi ile değiştirebilirsiniz. Bunun için en azından iki hafıza Bank’inin (Küme) dolu olması veya bir rezerve modüle sahip olmanız gerekiyor. Yapmanız gerekenleri dört tane 512MB RAM modülünün kullanıldığı bir bilgisayar üzerinde açıklamaya çalışayım:

1. Bilgisayarınızı, uygun araçları kullanarak elektrostatik yüklenmelere karşı koruyun.

2. Bilgisayarınızı kapatın, kasasını ın ve arızalı olması muhtemel ek kartları çıkartın.

3. Bir numaralı kümedeki (ilk küme sıfır numaralıdır, hafıza kümelerinin numaralarını öğrenmek için gerekirse el kitapçığına bakabilirsiniz) hafıza modülünü çıkartın. Bu sırada SIMM çerçevelerindeki çentiklere zarar vermemeye dikkat edin. Aksi takdirde hafıza modülü yerine tam olarak oturmayacak ve bilgisayarın çalışmasını olumsuz yönde etkileyebilecektir.

4. Bilgisayarı yeniden başlatın. POST, 1GB eksik olduğunu fark edecek ve bir hata mesajı verecektir.

5. Bilgisayarın Setup’ını ın. BIOS uygun değişiklikleri kendisi yapmadıysa, hafıza ayarlarını yenileyin. Hafıza büyüklüğü ile ilgili seçenekler genellikle STANDART CMOS SETUP başlığı altında bulunurlar. BIOS’u SAVE&EXIT (veya benzeri bir) komutunu kullanarak terk edin.

6. Eğer sistem açıldıktan sonra bir hata mesajı ile karşılaşmazsanız arızalı modül bir numaralı kümede demektir.

7. Bilgisayarı kapatın. Şimdi sıfır numaralı kümeden bir modül çıkartın ve bunu diğer SIMM’lerin yanına koymayın. Şimdi bir numaralı kümeden bir SIMM modülü alın ve bunu biraz önce boşalttığınız alana yerleştirin.

8. Bilgisayarı yeniden başlatın. Eğer hafıza sayımı sırasında sorun çıkmazsa bir sonraki modülü de yerleştirin.

9. Arızalı modülü bulana kadar bu işlemi gerçekleştirin. Aynı anda birden fazla SIMM modülünün arızalanması, mümkün olmasına rağmen çok sık karşılaşılan bir durum değildir.

İPUCU! Yeni bir hafıza modülü takmadan önce o kadar kullandıklarınızın Parity Check fonksiyonun bulunup, bulunmadığından emin olmalısınız. Eğer Parity Check fonksiyonuna sahip değillerse değişikliği nispeten daha ucuza mal edebilirsiniz. Ancak bilgisayarınızda bu tür hafıza modülleri bulunuyorsa, yeni alacağınız ürünlerde de aynı özelliği aramalısınız.

Cache hafıza da sistem kilitlenmelerine neden olabilir. Bunu kontrol etmek için L2 cache’i BIOS’dan rahatlıkla kapatabilirsiniz. Eğer bunun sonucunda kilitlenmeler kesilirse, sorun cache hafızadan kaynaklanıyor demektir.

Bazı durumlarda anakartınız kullanıdığınız RAM ile uyumlu çalışmayabilir. Bu durumda anakartınız kitapçığında yazan Bellek modüllerini inceleyen ve kullandığınız bellek modülünü destekleyip desteklemediğini kontrol edin. Anakart üreticisinin internet sitesini ziyaret edin ve gerekli BIOS update i varsa mutlaka yapın. BIOS update i cok kolaydır. Ancak bir o kadar da tehlikelidir. Daha önce yapmadıysanız dikkatli olun. Çünkü anakartınızın BIOS unu silebilirsiniz.

Microsoft Isletim Sistemleri Fiziksel Bellek Sınırları

Microsoft Windows İşletim Sistemlerinin destekledikleri Bellek (RAM) sınırları hakkında aşağıdaki tablodan faydalana bilirsiniz.

Fiziksel bellek sınırları: Windows 7

Aşağıdaki tabloda Windows 7 için fiziksel bellek sınırlarını belirtir.

Sürüm

32 Bit Windows desteği

64 Bit Windows desteği

Windows 7 Ultimate

4 GB

192 GB

Windows 7 Enterprise

4 GB

192 GB

Windows 7 Professional

4 GB

192 GB

Windows 7 Home Premium

4 GB

16 GB

Windows 7 Home Basic

4 GB

8 GB

Windows 7 başlangıç

2 GB

2 GB

Fiziksel bellek sınırları: Windows Server 2008 R2

Aşağıdaki tabloda Windows Server 2008 için fiziksel bellek sınırlarını belirtir. Windows Server 2008 R2 yalnızca 64-bit sürümlerde kullanılabilir.

Sürüm

64 Bit Windows desteği

Windows Server 2008 R2 Datacenter

2 TB

Windows Server 2008 R2 Enterprise

2 TB

Itanium tabanlı sistemler için Windows Server 2008 R2

2 TB

Windows Server 2008 R2 Foundation

8 GB

Windows Server 2008 R2 Standard

32 GB

HPC Windows Server 2008 R2

128 GB

Windows Web Server 2008 R2

32 GB

Fiziksel bellek sınırları: Windows Server 2008

Aşağıdaki tabloda Windows Server 2008 için fiziksel bellek sınırlarını belirtir. Sınırları 32-bit Windows için 4 GB'den büyük PAE etkin olduğunu varsayılır.

Sürüm

32 Bit Windows desteği

64 Bit Windows desteği

Windows Server 2008 Datacenter

64 GB

2 TB

Windows Server 2008 Enterprise

64 GB

2 TB

Windows Server 2008 HPC Edition

Uygulanamaz

128 GB

Windows Server 2008 Standard

4 GB

32 GB

Itanium tabanlı sistemler için Windows Server 2008

Uygulanamaz

2 TB

Windows Small Business Server 2008

4 GB

32 GB

Windows Web Server 2008

4 GB

32 GB

Fiziksel bellek sınırları: Windows Vista

Aşağıdaki tabloda Windows Vista için fiziksel bellek sınırlarını belirtir.

Sürüm

32 Bit Windows desteği

64 Bit Windows desteği

Windows Vista Ultimate

4 GB

128 GB

Windows Vista Enterprise

4 GB

128 GB

Windows Vista Business

4 GB

128 GB

Windows Vista Home Premium

4 GB

16 GB

Windows Vista Home Basic

4 GB

8 GB

Windows Vista Starter

1 GB

Uygulanamaz

Fiziksel bellek sınırları: Windows Home Server

Windows Home Server yalnızca 32 bit sürümünde kullanılabilir. Fiziksel bellek sınırı 4 GB'dir.

Fiziksel bellek sınırları: Windows Server 2003

Aşağıdaki tabloda Windows Server 2003 için fiziksel bellek sınırlarını belirtir. Sınırları üzerinde 4 GB 32-bit Windows için PAE etkin olduğunu varsayılır.

Sürüm

32 Bit Windows desteği

64 Bit Windows desteği

Windows Server 2003 Service Pack 2 (SP2), Datacenter Edition

128 GB

4GT 64 GB

IA64 2 TB

X 64 1 TB

Windows Server 2003 Service Pack 2 (SP2), Enterprise Edition

64 GB

IA64 2 TB

X 64 1 TB

Windows Storage Server 2003, Enterprise Edition

8 GB

Uygulanamaz

Windows Storage Server 2003

4 GB

Uygulanamaz

Windows Server 2003 R2 Datacenter Edition

Windows Server 2003 Service Pack 1 (SP1), Datacenter Edition

128 GB

4GT ile 16 GB

1 TB

Windows Server 2003 R2 Enterprise Edition

Windows Server 2003 Service Pack 1 (SP1), Enterprise Edition

64 GB

4GT ile 16 GB

1 TB

Windows Server 2003 R2 Standard Edition

Windows Server 2003, Standard Edition SP1

Windows Server 2003, Standard Edition SP2

4 GB

32 GB

Windows Server 2003, Datacenter Edition

128 GB

4GT ile 16 GB

512 GB

Windows Server 2003, Enterprise Edition

32 GB

4GT ile 16 GB

64 GB

Windows Server 2003, Standard Edition

4 GB

16 GB

Windows Server 2003, Web Edition

2 GB

Uygulanamaz

Windows Small Business Server 2003

4 GB

Uygulanamaz

Windows Küme sunucusu 2003 Compute

Uygulanamaz

32 GB

Fiziksel bellek sınırları: Windows XP

Aşağıdaki tabloda, Windows XP için fiziksel bellek sınırlarını belirtir.

Sürüm

32 Bit Windows desteği

64 Bit Windows desteği

Windows XP

4 GB

128 GB

Windows XP Starter Edition

512 MB

Uygulanamaz

Fiziksel bellek sınırları: Windows 2000

Aşağıdaki tabloda Windows 2000 için fiziksel bellek sınırlarını belirtir.

Sürüm

32 Bit Windows desteği

Windows 2000 Professional

4 GB

Windows 2000 Server

4 GB

Windows 2000 Advanced Server

8 GB

Windows 2000 Datacenter Server

32 GB